Vastzittend beleid; zijn er toch nog mogelijkheden?

Binnen de wereld van openbare ruimte ontwerp zien we steeds vaker dat opdrachtgevers de ambitie hebben om kwaliteit toe te voegen, maar dat ze hierin vastlopen door beperkend beleid. Ze merken dat er vooral heel veel niet kan. De overheid heeft een bepaalde opgave die ze moet vertalen in een ruimtelijk beleid waarbinnen vervolgens ruimtelijke plannen moeten worden gerealiseerd. Dit geeft frictie tussen ambitie en regelgeving.

Hoe kan het dit dat steeds vaker het geval lijkt te zijn?
En hoe kan het dat bij gesprekken met (lokale) overheden vooral naar voren komt welke beperkingen er zijn?

Op landelijke schaal kun je het probleem relatief ‘makkelijk’ duiden. Nederland wordt niet groter maar de opgave die we met elkaar per m2 willen realiseren wel. Zo is alleen al in de provincie Gelderland een grondoppervlak van 1,8 maal de provincie nodig om het complete gewenste ruimtelijk beleid een plek te geven*. In onze ambitie naar steeds meer en beter moet alles namelijk groeien; meer woningen (900.000 woningen in de komende 10 jaar)**, meer natuur, betere verbindingen, enzovoort. Tegelijkertijd wensen we ook uitersten; optimale landbouw en we willen wonen vlakbij de meest bijzondere natuur. Beide op zichzelf een kwaliteit, maar naast elkaar steeds duidelijker elementen die elkaar ‘in de weg zitten’.

Wat is hieraan te doen? Het antwoord hierop is makkelijk en moeilijk tegelijk. We formuleren het zelf graag als kansen zien. Wat kan er wel, welk beleid kan er gecombineerd worden of vanuit welke kernwaarde achter het beleid moet er worden geredeneerd om te toetsen of het beleid überhaupt wel de juiste uitwerking heeft? We gaan op zoek naar de redenatie achter het beleid om zo te bekijken welke onontdekte mogelijkheden er zijn. Beleid is een belangrijk democratisch goed maar anderzijds is het door de juridische onderbouwing vaak ook traag en star. Het kan daardoor lastig op nieuwe of specifieke ontwikkelingen inspringen in onze snel veranderende maatschappij.

Neem bijvoorbeeld de opgave voor woningbouw. Van nature lijkt die vooral gefocust op uitbreiding, terwijl inbreiding (op kleinere schaal bouwen tussen reeds bebouwd gebied) ook grote kansen biedt en aannemelijk de kwaliteit van de openbare ruimte verder kan verhogen***. Zoals eerder geschetst merken we bij onze opdrachtgevers grote bereidheid om kwaliteit toe te willen voegen, maar gaat dit ook altijd samen met beleidsverplichtingen en ruimtelijke opgaves zoals een watertoets, parkeernorm, vergroeningsopgave, enzovoort. Stuk voor stuk heel belangrijke voorwaarden voor kwaliteit, maar steeds vaker voor een overheid lastig integraal te beoordelen. De verschillende afdelingen die erbij betrokken zijn beoordelen vooral op het beperken van risico en werken onderling te vaak weinig integraal samen.

Per januari 2024 moet een groot deel hiervan worden opgelost door de nieuwe Omgevingswet. Een wet die gericht is op het integraal beoordelen van ruimtelijke initiatieven, waarvoor de overheid logischerwijs ook een integraal ontwikkeld plan verwacht. Als studio hebben we de afgelopen jaren ruime ervaring opgedaan in het ontwikkelen van een zogenaamd Landschappelijk Inpassingsplan.
Afgekort vaak ook een LIP genoemd.

Een Landschappelijk Inpassingsplan omvat een analyse van het geldend beleid en de onderliggende kwaliteiten van het landschap. Het vertaalt in tekeningen en beeld wat er als het ware opgestapeld vanuit het beleid als eisen bovenop is gelegd. Het is onzes inziens nadrukkelijk een eerste ruimtelijke opzet die kansen ziet, kwaliteiten benoemd en mogelijke verbindingen aanduidt. Het is een document waarvoor we graag integraal samenwerken met architecten en stedenbouwkundigen om de synergie van de gezamenlijke kennis ten volle te benutten.

Het Landschappelijk Inpassingsplan visualiseert vooral wat er wel kan.

Het blijkt voor onze opdrachtgevers een relatief geringe investeringen die vergunning trajecten gemakkelijker en vaak zelfs sneller heeft doen verlopen. Na vergunningverlening geeft het anderzijds natuurlijk ook verplichtingen die in het plan zijn vastgelegd en moeten worden uitgevoerd. Het dient daarnaast als een bewijs wat na vaststelling aantoont dat de opgave in het ruimtelijk beleid past. Vanuit onze kernwaarden is het daarbij altijd gericht op het toevoegen van ruimtelijke kwaliteit en het passen in het lokale landschap.

Benieuwd hoe we ook voor jou als opdrachtgever of samen met jou als ruimtelijk professional een Landschappelijk Inpassingsplan kunnen maken? Neem dan gerust contact op met onze specialist Jos van den Hurk voor een vrijblijvende kennismaking.

* https://www.geldersenergieakkoord.nl/actueel/interview-helga-witjes-we-hebben-18-maal-gelderland-nodig-om-alles-in-te-passen
** https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2021/06/09/woningbouwkaart-toont-bouwlocaties-tot-2030
*** https://www.cirkelstad.nl/bij-woningbouwopgave-laat-men-buitenkansen-liggen/